سفارش تبلیغ
صبا ویژن

کربن اکتیو یا کربن فعال

کربن اکتیو

اصطلاح زغال فعال شده نشان دهنده یک سری از مواد جذب کننده سطحی , با جنسی زغالی و شکل کریستالی می باشد که در ساختار داخلی آن روزنه های زیادی وجود دارد.
کربن اکتیو دارای کاربردهای زیادی است, از جمله مصارف آن:
- تصفیه آبها ( آب شرب, آب آکواریومها, آبهای صنعتی), از نظر رنگ و بو و طعم
- رنگزدایی از قند و شکر
- بازیافت طلا
- بهسازی رنگ و طعم در نوشیدنی ها و آب میوه ها
- استفاده در دستگاههایی مثل: تصفیه کننده های هوا, خوشبو کننده ها, تصفیه کننده های صنعتی و ... تولید زغال فعال شده
- تولید دارو
تولید زغال فعال شده:
اصول و فنون گوناگونی در ساخت و تولید زغالهای فعال شده وجود دارد که به 3 اصل بستگی دارد:
- نوع ماده اولیه
- مشخصات فیزیکی مورد نظر برای محصول (زغال فعال شده)
- مشخصات جذبی برای کاربردهای مختلف
شیوه های فعالسازی که بیشتر در تولیدات تجاری بکار میرود عبارتند از:
فعال سازی شیمیایی، فعال سازی توسط بخار
1- فعال سازی شیمیایی:
این شیوه بیشتر برای مواردی است که مواد اولیه آن چوب و یا زغال سنگ نارس(Peat) می باشد. مواد اولیه را با یک عامل آبگیر مانند اسید فسفریک P2O5 یا کلرید زنیک ZnCl2 آغشته می کنند تا ماده ای خمیری حاصل شود. این ماده را در بازه دمایی 500 - 800 درجه سانتیگراد حرارت میدهند تا کربن فعال شود.زغال فعال شده حاصل را بعد از شستشو خشک و به پودر تبدیل می کنند.
زغال فعال شده بدست آمده توسط این روش , دارای منافذ باز زیادی است و برای جذب مولکول های بزرگ بسیار مناسبند.
2- فعال سازی توسط بخار:
این روش بیشتر برای مواد اولیه ای چون چوب نیم سوخته, زغال سنگ و پوست نارگیل که زغالی شده اند به کار می رود. فعال سازی در بازه دمایی 800 – 1100 درجه سانتیگراد و در حضور بخار انجام می شود.
این واکنش گرماگیر است و گرمای مورد نیاز توسط سوختن ناقص CO و H2 بصورت زیر تامین می شود:
در ضمن هوا به مقدار مورد نیاز وارد واکنش می شود تا زغال نسوزد.
زغال های فعال شده ی تولید شده توسط این روش معمولا دارای منافذ ریزند و برای جذب مواد از مایعات و گازها مناسبند.
ویژگی های جذبی و فیزیکی :
گونه های مختلفی از زغال های فعال شده با ویژگی های مشخص وجود دارند که خصوصیات هر یک از آنها بستگی به مواد اولیه و فنون به کا ر رفته در تولید آنها بستگی دارد. در انتخاب یک گونه زغال فعال شده, برای بهبود بخشیدن به فرایندها, نیاز به شناخت دقیق ویژگی های فیزیکی و جذبی مواد داریم.
ویژگی های جذبی:
سطح : با استفاده از N2 حدود منافذ سطحی زغال فعال شده را اندازه می گیرند.هر چه سطح زغال فعال شده بیشنر باشد, قسمتهای جاذب نیز بیشترند.
 اندازه منافذ:  تعیین اندازه های یک زغال فعال شده میتواند راهی مناسب برای تشخیص خصوصیات آن باشد.که در IUPAC منافذ بر اساس اندازه به صورت زیر دسته بندی شده اند:
Micropores r<1nm
Mesopores r 1-25nm
Micropores r>25
که mesopore ها برای جا به جایی و Micropore ها برای جذب مواد هستند.
 تخلخل: یکی از راههای اندازه گیری میزان تخلخل در توده ای از زغال فعال شده , استفاده از میزان جذبCCl4 خالص در حالت گازی می باشد.
ویژگیهای فیزیکی:
سختی و مقاومت در برابر حررت و فشار :  زغال های فعال شده دارای سختی های متفاوتی هستند که مربوط به مواد اولیه و شیوه تهیه آنها می باشد و بنا به درجه سختی, هر یک از آنها کاربردهای متفاوتی دارند.
چگالی :
اندازه ذرات: هر چقدرکه اندازه ذرات زغال فعال شده کوچکتر باشد, سرعت جذب بیشتر است.
فیلتر کربن اکتیو:
فیلتر کربن اکتیو کربن یا ذغال فعال شده با نام هایی مانند کربن اکتیو شده- ذغال فعال نیز شناخته می گردد به کربنی گفته می شود که توسط اکسیژن عمل آورده و فرآوری شده است به شکلی که سوراخ های ریز بی شماری (میلیون ها ) در میان اتم های آن بوجود آمده است (مدل کوچکتری از سنگ پا) کربن عمل آورده فوق به قراری فعال می گردد که با مقدار جزیی از آن می توان سطح بسیار وسیعی را برای ساخت فیلتر آماده ساخت.
 بطور نمونه یک گرم کرین اکتیو برای آماده سازی پانصدمتر مربع فیلترهوا (یک چهارم زمین فوتبال آمریکایی) به منظورجذب فیزیکی و یا صورت گرفتن واکنش جذب شیمیایی برای فیلترکردن گازهای آلاینده کافی می باشد .به طور مثال فیلتر آماده شده توان جذب مقدار قابل اندازه گیری از گاز نیتروژن را داراست.
جذب نیتروژن با تغییر فیزیکی و پس از تبدیل آن به مایع صورت می گیرد. فیلترهای کربن اکتیو توانایی جذب بازمانده های واکنش های شیمیایی و بسیاری دیگر از گازهای آلاینده محیط نظیر No2. No. Co2،Co و همچنین ترکیبات آلی فرار (VOCها، بنزن، رادون، فرمالدئیدو غیره را دارند)سرب وSo2 (اکسیدگوگرد) نیز توسط کربن اکتیو از هوا حذف می گردند.
 چگونگی عملکرد فیلتر روش جذب سطحی گازها پس از انقباض و تغییر فیزیکی شان به شکل مایع صورت می گیرد. این فیلترها دارای درجه بندی هایی بوده و درگریدهای (طبقه بندی براساس میزان جذب) متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند. فیلترها پس از طی دوره زمانی مشخصی باید تعویض شوند. مواد تشکیل دهنده کربن اکتیو وتولید آن عنصر شیمیایی کربن را همگی با علامت C می شناسیم.
منابع کربنی زیادی برای ساخت کربن اکتیو وجود دارند که بطور نمونه به چند مورد آن اشاره می کنیم: ذغال سنگ ( یا تورب) پوست سخت چوبی نارگیل، بادام و فندق و...... ذغال سنگ چوب (قهوه ای رنگ) و قطران، قیر بدست آمده از محصولات نفتی . تولید کربن اکتیو با یکی از دو روش زیر میسر می باشد:
1)واکنش فیزیکی: با استفاده از گازها، ماده خام برای ساخت کربن اکتیو، تبدیل به آن می شود.
 پروسه تبدیل معمولاً در یک مرحله و گاهی از ترکیب دو مرحله با هم صورت می گیرد.
الف.کربنیزه کردن در یک مرحله بوسیله آرگون با نیتروژن
ب.اکتیو و اکسید کردن در دو مرحله دوم
2)فعال کردن با روش شیمیایی

منبع:http://www.jahanshimi.com



عنصرهای شیمیایی به کار رفته در گوشی های هوشمند

عنصر شیمیایی در گوشی هوشمند

شما از چه نوع گوشی تلفن همراهی استفاده می‌کنید ؟ سامسونگ ، آیفون ، ال‌جی ، ... ویا نوکیا 1100 ؟ آیا گوشی شما هوشمند است ؟ از نسل چندم ؟ LTE , 4G , 3G ؟

با پیشرفت دانش و فناوری ، گوشی‌های تلفن همراه نیز روزبه‌روز متنوع‌تر و پیشرفته‌تر شده‌اند . نسل‌های‌ جدید گوشی‌های هوشمند حتی کنترل بسیاری از عملکردهای انسان را بر عهده دارند . عملکردهایی که به سلامت انسان نیز بستگی دارند ؛ مثل ضربان قلب ، فشار خون ، میزان قند خون و ... . m

از دیدگاه علم شیمی ، یک گوشی را می‌توان به چهار قسمت کلی تقسیم کرد : صفحه ، قطعات الکترونیکی ، باتری و قاب . در نقشه بالا، عنصرهای مورد استفاده در این نوع گوشی‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌است .

منبع: شیمی دانشی برای همه روزگاران




اسپری محو شونده(vanishing spray) از نگاه شیمی

اسپری محو شونده

در مسابقات فوتبال جام جهانی 2014 برزیل ، شاهد استفاده داوران از افشانه‌های رنگی برای تعیین خط دیواره دفاعی در هنگام ضربه ایستگاهی هستیم .  بر آن شدم که این افشانه ها را از دیدگاه علم شیمی مورد بررسی قرار دهم . بعد از دو روز جستجوی پُرچالش ، منبع علمی معتبری را در این مورد یافتم و ترجمه نمودم که به خدمتتان ارایه می‌دهم . امیدوارم مورد استفاده علاقه‌مندان به شیمی و فوتبال قرار گیرد .  
 این افشانه ، محتوی یک مخلوط کف‌زا است که برای نشانه‌گذاری زمین بازی در یک بازه زمانی محدود طراحی شده است . این افشانه توسط پابلو سیلوای آرژانتینی ساخته شده و با نام آئروسول 15-9  وارد بازار شده است . این افشانه برای نشانه‌گذاری زودگذر ، مثلاً برای علامت‌گذاری دیوار دفاعی و یا نقاطی برای جایگاه توپ در ضربه‌های ایستگاهی فوتبال به کار گرفته می‌شود ؛ کف در یک بازه زمانی بسیار کوتاه  اما کافی پایدار باقی می‌ماند و پس از آن محو می‌شود . 

ویژگی‌های افشانه محوشونده :
1- داشتن کارایی لازم برای سطوحی از جنس‌های مختلف .از جمله : چمن ، بتون ، خاک ، سرامیک ، سنگ گرانیت ، چوب و ... در بازی‌های داخل و خارج از سالن .

2- داشتن کارایی در شرایط مختلف آب و هوایی .از جمله : تابش شدید نور خورشید ، گرما ، سرما ، بارندگی و ... .

3- امکان ایجاد یک خط پیوسته با ضخامت قابل رویت (حدود 10 سانتی متر) از فاصله لازم (تا 50 متری).

4- ماندگاری مناسب در یک بازه زمانی کوتاه ( یک تا سه دقیقه ) .

5- ناپدید شدن کامل و نماندن آثار آن پس از این دوره زمانی .

 6- عدم ایجاد لغزنگی، نداشتن سمّیت برای انسان و عدم تخریب چمن ورزشگاه .

7- ارزان بودن ، نحوه‌ی استفاده آسان و عدم نیاز به طراحی محفظه خاص .

این مخلوط از پنج جزء تشکیل یافته است : یک پیشران ، یک امولسیونگر کف‌زا ، یک عامل کیلیت‌ساز کاتیونی ، یک ماده نگهدارنده و آب است .

 حال ترکیبات شیمیایی موجود در این مخلوط را مورد بررسی قرار می‌دهیم :

امولسیونگر کف‌زا : ‌مونولورات سوربیتان پلی‌اوکسی‌اتیلنه (پلی سوربات 20) (C58H114O26 ) با غلظت 94/0 درصد جرمی . این ماده حباب‌های ریز (کف) تشکیل شده از آب و گاز را پایدار نگه می‌دارد .

پیشران  : مخلوطی از گازهای بوتان (C4H10) ، ایزوبوتان(C4H10) و پروپان (C3H8) با غلظت 5 تا 30 درصد جرمی . این گازهای فشرده ، باعث خروج مواد از کپسول شده و به همراه آب در تشکیل حباب‌های کف شرکت می‌کنند .

عامل کیلیت‌ساز کاتیونی : تتراسدیم EDTA اسید (C10H12N2O8Na4)  با غلظت 2/0 تا 3 درصد جرمی . این ماده ، یون‌های مزاحم در تشکیل کف را جذب و جدا می‌کند .

نگهدارنده : مخلوطی از دی ‌آزولیدینیل اوره (C8H14N4O7) ، پروپیلن گلیکول (C3H8O2) و بوتیل کربامات (C5H11NO2) با غلظت 1/0 تا 2 درصد جرمی . این مواد از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در داخل کپسول جلوگیری می‌کنند .

آب مقطر : 80 تا 95 درصد جرمی . آب ماده‌ اصلی در تشکیل حباب‌های کف می‌باشد .

لازم به ذکر است که کپسول دربردارنده این مخلوط ، آلومینیومی است و نگهدارنده کپسول از پلاستیک پلی پروپیلن  و پلی آمید  ساخته شده است .

منبع: شیمی دانشی برای همه روزگاران



جوهرلیمو یا اسیدسیتریک

اسیدسیتریک

اسید سیتریک(Citric acid)یا همان جوهر لیمو با  فرمول شیمیایی C6H8O7  یکی از اسیدهای آلی ضعیف است که در لیموترش و پرتقال وجود دارد. یکی از عمده ترین کشورهای تولید کننده آن کشور چین می باشد .اسید سیتریک در صنایع نوشابه ، آبمیوه ، آرایشی و بهداشتی و داروئی به کار برده می شود و علاوه بر طعم دهندگی باعث تنظیم PH نیز می شود

جوهر لیمو به ‌صورت متبلور، درشت، بی‌رنگ، غیر شفاف، بی بو، ترش مزه و مطبوع است. این اسید بدون آب در 15 درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود. اسید سیتریک متبلور را بدون فساد به‌سهولت می‌توان نگهداری کرد. این اسید کاربردهای فراوانی دارد، مخصوصاً در رنگرزی الیاف با ترکیب قرمزدانه از آن استفاده می‌کنند

اسیدیته اسید سیتریک ناشی از وجود سه گروه کربوکسی می‌باشد که می‌توانند پروتون از دست دهند. یون اسید سیتریک به نام سیترات معروف است. سیتراتها بافرهای خوبی برای کنترل PH محلولهای اسیدی هستند. یون سیترات با بسیاری از فلزات نمک سیترات ایجاد می‌کند که مهمترین آن سیترات کلسیم (جوهر لیمو) می‌باشد که برای نگهداری غذا از فساد و خوش طعم کردن آن بکار می‌رود. یون سیترات می‌تواند با فلزات ترکیبات کی لیتی ایجاد کند.

اسیدسیتریک

اسیدسیتریک

در دمای اتاق اسید سیتریک ، یک پودر کریستالی سفید می‌باشد که می‌تواند به دو فرم بی آب و یا یک آبه وجود داشته باشد. فرم بی آب از کریستالیزه شدن اسید سیتریک در آب گرم ایجاد می‌شود در حالی که فرم یک آب از تبلور آن در آب سرد ایجاد می‌شود. فرم یک آبه با حرارت دادن در 47 درجه سانتیگراد به فرم بی آب تبدیل می‌شود. اسید سیتریک در حرارت بالای 175 درجه تجزیه شده و CO2 و آب آزاد می‌کند.

اسید سیتریک عمدتا به عنوان ماده محافظ مواد غذایی و چاشنی غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمکهای سیترات با فلزات گوناگون در افراد مریض به عنوان کمکهای غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از خواص بافری سیتراتها در کنترل PH در مواد تمیز کننده خانگی استفاده می شود. اسید سیتریک به دلیل توانایی تشکیل کیلیت با فلزات در ترکیب شوینده‌ها استفاده می‌شود. این ماده با ترکیب شدن با یونهای فلزی مانع مزاحمت آنها در ترکیب با اجزا تمیز کننده شوینده‌ها می‌شود. اسید سیتریک در داروسازی هم کاربرد دارد و به عنوان ماده‌ای بی‌خطر برای مصرف در غذاها شناخته شده است.

کاربرد اسید سیتریک:

سیتریک اسید  در صنایع غذایی به طور بسیار گسترده ای استفاده می شود. دارا بودن خصوصیت هایی مانند حلالیت بالا در آب، ترش کنندگی و ایجاد طعم دلپذیر، خواص بافری و غیر سمی بودن آن درحجم زیاد باعث افزایش کاربرد وسیع آن شده است وحدود 70درصد از این اسید ونمک‌هایش در صنایع غذایی استفاده می‌شود.

 در نوشابه‌سازی برای ایجاد طعم ترش و مطبوع و نیز برای بازدارندگی فعالیت میکروبی و تنظیم اسیدیته به کار می‌رود. برای ایجاد طعم میوه‌ای و تنظیم pH در ژله‌‌ها، مرباجات و دسرها نیز از این اسید استفاده می‌شود. در غذاهای منجمد، چربی‌ها و روغن‌ها با تنظیمpH   و ایجاد کمپلکس نمک بین سیترات‌ها و فلزات کمیاب به عنوان آنتی اکسیدان و نگهدارنده عمل می‌کند، به طوری که زمان نگهداری ماهی منجمد و فرآورده‌های دریایی زیاد می‌شود.

همچنین از کاهش رنگ و طعم در میوه‌های منجمد با خاصیت آنتی اکسیدانی و به دام انداختن فلزات کمیاب جلوگیری می کند. درکنسرو سبزیجات نیز برای جلوگیری از رشد میکروب‌ها و کاهش pH  استفاده می‌شود. مونواستیل سیترات می‌تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان در چربی‌ها و روغن‌ها استفاده شود. این ترکیب نسبت به اسید خالص راحت‌تر ترکیب می‌شود.

از این اسید و نمک‌هایش در تهیه محلول‌های ضد انعقاد خون مانند تری سدیم سیترات استفاده می‌شود که از طریق تشکیل کمپلکس یون کلسیم از انعقاد خون جلوگیری می‌کند و برای بیمارانی که بعد از هر گونه حادثه ای دخار خون ریزی شدید هستند استفاده می شود.

همچنین از سیترات فریک آمونیاکی دردرمان بیماری ناشی از فقر آهن هنوز هم استفاده می‌شود هر چند که درحال حاضر ترجیح داده می‌شود از نمکهای دیگر آهن استفاده شود. درتهیه آسپرین و برای خوش طعم کردن داروها و قرص‌های جوشان نیز استفاده می‌شود زیرا در هنگام حل شدن در اثر برقراری پیوند با کربنات‌ها و بی کربنات‌ها تولید دی اکسید کربن  می‌کند و به عنوان حلال در تهیه برخی داروها و به عنوان چاشنی جهت خوش‌طعم کردن داروها به کار می‌رود.

در فرمولاسیون محصولات بهداشتی و آرایشی نیز اسید سیتریک کاربرد دارد و برای تنظیم  pH یون‌های فلزی در سیستم آنتی اکسیدانی شوینده‌های اسیدی موی سر استفاده می‌شود. در شامپوهای ضد شوره سر به مقدار25/0 تا 86/1درصد به منظورتنظیم  pHو بهبود درخشندگی و شفافیت به کار می‌رود. میزان مصرف کل این اسید در این صنایع حدود 12درصد می‌باشد.

از ترکیب سیترات با فلزات، به دلیل تاثیر کم برای پاک کردن وجرم‌زدایی دیگ‌های بخاراستیل به طور وسیع استفاده می‌شود. همچنین از محلول بافری این اسید به عنوان پاک کننده برای حذف دی اکسید گوگرد از سوخت‌های گازی کارخانجات برق وتصفیه‌خانه‌ها استفاده می‌شود. از سایر موارد کاربرد آن می‌توان به صنایع رنگ‌سازی، استخراج نفت و آب فلزکاری اشاره نمود. استرهای اسید سیتریک با الکل‌ها درمحدوده وسیعی شناخته شده‌اند. استرهای تری اتیل، تری بوتیل و استیل تری بوتیل به عنوان یک نرم کننده غیرسمی در پلاستیک‌سازی به ویژه در پلاستیک‌های صنعت بسته‌بندی غذایی استفاده می‌شوند.



جیوه نقره ای یا جیوه صنعتی

جیوه

جیوه را از زمان های بسیار قدیم در چین و هند می شناختند و آن را در گورهای مصریان که 3500 سال پیش ساخته شده پیدا کرده اند. در بعضی نقاط به صورت قطره از سنگ های معدنی ترشح می شود . سنگ معدن اصلی جیوه سولفید جیوه (HgS) معروف به سینابار است.فلز جیوه از حرارت دادن این سولفید آزاد می شود. (HgS + O2 ........> Hg + SO2 (g جیوه تنها فلزی است که در حرارت معمولی به حالت مایع است هر چند گالیم هم در29.8 درجه ذوب می شود. جیوه به رنگ سفید نقره و رخشنده 13.6 مرتبه از آب سنگین تر است . در حدود 39- درجه به صورت جسم محکم و شکننده ای منجمد می شودو در حدود 357 درجه به جوش می اید . جیوه در ستون الکتروشیمی عناصر خیلی پایین تر از هیدروژن قرار دارد. بنابراین بیشتر فلزها آنرا از محلول نمکش خارج می کنند (جای گزینی ). کاهنده ی بسیارضعیفی است و کاهلی و کمی استعدادش را برای ترکیب با اکسیژن و ناتوانی برای جایگزینی هیدروژن اسیدهای غیراکسیدکننده به همین حساب می گذارند. با وجود این اسید نیتریک و اسید سولفوریک گرم و غلیظ طی یک واکنش اکسیداسیون و کاهش با جیوه نیترات جیوه (II) و سولفات جیوه (II) می دهند. آلیاژ جیوه را با یک یا چند فلز دیگر را ملقمه می نامند و جیوه با بیشتر فلزها غیر از آهن و پلاتین ملقمه می دهد.ملقمه ای از قلع و نقره و روی با جیوه برای پر کردن دندان به کار میرود. این ملقمه وقتی تازه تهیه شده باشد نرم است و به راحتی می توان در سوراخ دندان فشردولی بعد از مدت کوتاهی سخت می شود. ترکیب های جیوه: جیوه دو دسته ترکیب تشکیل می دهد که در یکی از انها حالت اکسیداسیون 1+ و در دیگری 2+ است. کلرید جیوه(I) : جسمی است جامد و سفید با فرمول مولکولی Hg2 Cl2 در آب غیر محلول و در پزشکی به نام کالومل به عنوان ملین مصرف می شود در اثر تابش اشعه ی آفتاب کم کم به جیوه و دی کلرید جیوه (II) تغییر می یابد. Hg2 Cl2 .......> HgCl2 + Hg نیترات جیوه( I) : Hg2 ( NO3 )2 در آب کمی محلول است اگر یون کلرید به ان اضافه کنند کلرید جیوه (I) ته نشین می شودآمونیاک با این رسوبواکنش می دهد و جسم غیر محلولی به فرمول Cl-Hg-NH2 و یک اتم جیوه به صورت ذرات سیاه پراکنده می شود و مخلوط این دو جسمی خاکستری رنگ می دهد که وسیله ی شناسایی یون++Hg2 است. Hg2 Cl2 + 2NH3 ........> H2 N_ Hg_ Cl(S) + Hg(S) + NH4 Cl احتیاط کنید : جیوه بخار جیوه و تمام نمک های محلول جیوه به شدت سمی هستند . سفیده ی تخم مرغ و شیر را می توان به عنوان پادزهر به کار برد زیرا آلبومین های تخم مرغ و شیر با جیوه البومینات جیوه می دهند که غیر محلول است. مصرف کالومل به دلیل بسیار کم محلول بودن آن به دستور پزشک خطرناک نیست. کلرید جیوه ی (II) : معمولا بی کلرید جیوه یا سوبلیمه فاسدکننده نامیده می شود.فرمول آن Hg Cl2 است بلورهای سفیدی می دهد که می توان در اثر تصعید کردن تصفیه کرد البته بسیار شدید سمی است. اکسید جیوه (II) Hg O_ به عنوان گند زدا و به نام رسوب سرخ ( Red Precipitate ) مصرف می شود.سولفور تصعید شده ی جیوه (Hg S (II به صورت جسم سرخ رنگی به نام شنگرف برای رنگ کردن کشتی ها به منظور جلوگیری از چسبیدن صدف ها به دیوار آنها به کار می رود.



کاربردها و خواص جوش شیرین

جوش شیرین

کاربردهای جوش شیرین

جوش شیرین یا همان بی کربنات سدیم دارای کاربردهای

خلاقانه بسیاریست که به آنها اشاره میکنیم:
1- با پاشیدن جوش شیرین یا بیکربنات سدیم بروی مواد شعله ور می تـوان
آتش را فر
و نشاند.
2- از مـخلوط جوش شیرین و آب  برای شستن میوه ها و
سبزیجات استفاده کنید.
3- جوش شیرین خارش و سوزش گزش پشه، زنبور و سایر حشرات را تسکین میدهد. با مخلوط آب و جوش شیرین یک خمیر غلیظ تهیه کنید و برای چند دقیقه  بروی محل گزیدگی قرار دهید.
4- جوش شیرین واکنشهای آلرژیک پوست مانند کهیر را التیام میبخشد. کافیست درون آب وان حمام 2 فنجان جوش شیرین اضافه کنید.
5- برای کاهش تب و یا خنک کردن بدن نیز میتوانید از جوش شیرین استفاده کنید. کافیست در آب وان حمام 2 فنجان جوش شیرین مخلوط کنید.
6- برای التیام جوش صورت نیز میتوان از جوش شیرین استفاده کرد. با مخلوط جوش شیرین و آب یک خمیر تهیه کنید و روی جوش بمالید و بگذارید 15-10 دقیقه بماند تا خشک شود. همچنین از این خمیر میتوان بعنوان یک ساینده ملایم صورت نیز استفاده کرد.
7- از جوش شیرین بعنوان یک کاندیشنر مو نیز میتوان سود برد. کافیست 2 قاشق سوپخوری جوش شیرین را با یک قاشق چایخوری شامپو مخلوط کنید و با آن سر خود را بشویید. جوش شیرین موها را روشنتر و درخشنده تر کرده و چربی آن را کاهش میدهد.
8- برای شستن و تمیز کردن برس و شانه های خود ابتدا آب درون ماهی تابه ریخته بگذارید بجوش آید سپس یک فنجان جوش شیرین به آن اضافه کنید. سپس برس و شانه خود را بمدت 10 دقیقه درون ماهی تابه بجوشانید. سپس زیر آب داغ گرفته و آنها را آب بکشید. البته مراقب باشید که آب جوش شانه و برس شما را ذوب نکند.
9- برای رفع بوی بد دهان پس از مصرف سیر، پیاز و یا فلفل میتوانید 10/1 قاشق چایخوری جوش شیرین و اندکی آب دهانتان را شستشو دهید. جوش شیرین بوی بد دهان را خنثی میکند.
10- برای سفید تر شدن دندانهایتان مسواک تر خود را درون جوش شیرین فرو برید سپس با آن دندانهایتان را مسواک بزیند. همچنین میتوانید روی خمیر دندان اندکی جوش شیرین بپاشید و سپس دندانها را مسواک بزنید. جوش شیرین یک سفید کننده دندان طبیعی ست.
11- برای التیام تبخال و هر گونه زخم داخل دهان نیز میتوانید از جوش شیرین استفاده کنید.
12- برای ریکس کردن و رفع بوی بد پا نیز میتوانید از جوش شیرین استفاده کنید. جوش شیرین را درون یک تشت آب داغ مخلوط کرده و پا ها را با آن بشویید.
13- برای شستشوی دندانهای مصنوعی مخلوط رقیقی از آب و جوش شیرین تهیه کرده و دندانهای مصنوعی را در مدت شب درون آن قرار دهید.
14- در دستگاه بخور خود جوش شیرین بریزید تا هم گرفتگی بینی شما رفع گردد و هم بوهای نامطبوع منزلتان گرفته شود.
15- برای خوشبو کردن دهان میتوانید آدامس را مرطوب کرده و در جوش شیرین فرو برید و سپس آن را بجوید.
16- برای از بین بردن بوی نامطبوع دستها پس از آشپزی و غیره... دستهای خود را با آب و جوش شیرین شستشو دهید.
17- برای رفع سوزش معده نصف قاشق چای خوری جوش شیرین را درون یک نصف لیوان آب مخلوط کرده و بنوشید. جوش شیرین اسید معده را خنثی کرده و بعنوان یک آنتی اسید طبیعی عمل میکند.
18- از جوش شیرین بعنوان یک دهان شوی خانگی و ارزان قیمت سود برید. دو قاشق چای خوری جوش شیرین را با نصف لیوان آب مخلوط کرده و دهان خود را با آن غر غره کنید.
19- برای التیام آفتاب سوختگی پوست بمدت نیم ساعت درون وان حمام که در آب آن جوش شیرین مخلوط گردیده بروید.
20- عوض پودر بچه میتوان از جوش شیرین استفاده کرد چرا که خاصیت رطوبت گیری آن بیشتر است.
21- برای التیام سوختگیهای خفیف پوست از جوش شیرین استفاده کنید. یک خمیر غلیظ از جوش شیرین و آب تهیه کرده روی محل سوختگی قرار دهید و بگذارید تا خشک شود.
22- برای گرفتن و حذف بوی داخل یخچال و یا فریزر جوش شیرین را درون یک ظرف سر باز ریخته و درون یخچال قرار دهید. جوش شیرین را هر 2 ماه یکبار تجدید کنید.
23- برای نابود کردن کک های فرش به نسبت مساوی نمک و جو ش شیرین را با هم ترکیب کرده و روی فرش بپاشید و 24 ساعت بگذارید بماند. روز بعد فرش را با جارو برقی کاملا از جوش شیرین و نمک پاک کند. البته این کار را در روزهای بارانی و یا در مناطق مرطوب انجام ندهید.
24- برای خلاص شدن از شر مورچه ها نیز کافیست در مسیر حرکت آنها جوش شیرین بپاشید.
25- برای باز گرفتن و رفع گرفتگی سینک آشپزخانه و یا هر لوله ای کافیست 1/4 فنجان جوش شیرین را با نمک ترکیب کرده و درون آنها بریزید و سپس آب جوش روی آن خالی کنید.
26- جوش شیرین را درون یک کیسه کوچک مانند کیسه چای کیسه ای قرار داده و آن را درون کمد، دراور و گنجه لباس قرار دهید تا به عنوان رطوبت گیر از لباسهای شما محافظت کند.
27- برای رفع بو و رطوبت پا اندکی جوش شیرین درون کفش بپاشید.
28- پیش از شستن سگ و یا گربه ی خانگی خود چند ساعت پیش از استحمام کردن روی سطح بدن آنها جوش شیرین بپاشید. این کار بوی نامطبوع و ککهای بدن آنها را از میان میبرد. البته هنگام استحمام، حیوانات خانگی خود را کاملا بشویید تا جوش شیرین روی بدن انها باقی نماند.
29- برای ترد کردن گوشت میتوانید اندکی جوش شیرین را روی گوشت پاشیده و گوشت  را برای چند ساعت درون یخچال قرار دهید. سپس گوشت را کاملا آب بکشید.
30- برای کاهش نفخ شکم پس از مصرف لوبیا میتوانید لوبیا را در مخلوط آب و جوش شیرین برای چند ساعت قرار دهید تا خیس بخورد.
31- برای رفع تلخی چای هنگام دم کردن چای اندکی جوش شیرین درون آن بریزید.
32- همیشه درون ماشین لباسشویی خود 1/2 فنجان جوش شیرین اضافه کنید. جوش شیرین لباسها را خوشبو و نرم میسازد. جوش شیرین یک لکه بر، بو زدا و نرم کننده طبیعی لباسهاست.
33- خمیر حاصل از ترکیب نمک، جوش شیرین و آب یک شوینده عمومی خیلی موثر است.
34- برای تمیز کردن ماهی تابه های ته گرفته خمیری از جوش شیرین تهیه و روی ته گرفتگی ماهی تابه قرار دهید تا 7 ساعت بماند.
35- از سودا میتوان برای جلا دادن و صیقلی کردن برخی فلزات مانند ظروف سیلور(نقره) و یا استیل زنگ نزن نیز استفاده کرد. کافیست با یک پارچه نرم و مرطوب توسط جوش شیرین ظروف را پرداخت کنید.
36- جوش شیرین یک قارچ کش طبیعی ست.
37- چنانچه دچار التهاب و عفونت مهبلی شدید جوش شیرین را در آب وان حمام مخلوط کرده و در آن قرار گیرید.



تقلب در شیر و سایر مواد غذایی

تقلب در شیر

با انواع تقلب در شیر و سایر مواد غذایی آشنا شوید
تقلب در شیر نیز به شکل های مختلفی صورت می گیرد که مهم ترین آنها عبارتند از:
 - مخلوط کردن شیر حیوانات مختلف:
 شیر حیوانات مختلف در برخی از نقاط دنیا، دارای قیمت متفاوتی است. برای نمونه در مملکت ما شیر گوسفند مطلوب تر از شیر گاو است و به همین جهت متقلبین شیر گوسفند را با مقداری شیر بز یا گاو مخلوط می کنند و به فروش می رسانند.
 - اضافه کردن آب به شیر:
 چون با اضافه کردن آب، حالت و رنگ شیر تغییر چندانی نمی کند، لذا برخی از فروشندگان سودجو مقداری آب به شیر اضافه نموده و به بازار عرضه می کنند.
 عده ای از متقلبین ابتدا مقداری از چربی شیر را می گیرند. در این صورت وزن مخصوص شیر افزایش می یابد. حال اگر مقداری آب افزوده شود، این دو تقلب با استفاده از وزن مخصوص شناخته نمی شود.  - اضافه کردن نشاسته به شیر:
 برای این که شیر مخلوط شده با آب به سادگی تشخیص داده نشود، متقلبین مقداری نشاسته به شیر اضافه می کنند، به نحوی که غلظت آن در حد شیر طبیعی باشد.
 - اضافه کردن جوش شیرین به شیر:
 شیر در طی مراحل تولید، نگهداری و توزیع از راه های گوناگون آلوده می شود و چنانچه در شرایط نامساعد و غیر بهداشتی نگهداری شود به سرعت فاسد می گردد. شیر آلوده و فاسد در اثر حرارت لخته شده و به دو بخش مایع و دلمه تبدیل می گردد که این عمل به علت بالا رفتن مقدار اسیدهای آلی سنتز شده توسط میکروب های آلوده کننده ی شیر می باشد و بیان کننده ی این است که شیر فاسد بوده است.
 برای پوشاندن عیب و فساد شیر، دام داران یا فروشندگان شیر متقلب، مقداری جوش شیرین به شیر فاسد می افزایند که موجب خنثی شدن اسیدهای سنتز شده توسط میکروب ها شده و به این ترتیب شیر در اثر حرارت، لخته و دلمه نمی شود و فساد آن مخفی می ماند. در حالی که سایر مواد مضر حاصل از میکروب ها ممکن است همچنان فعال باقی بماند و با مصرف شیر فاسد اختلالاتی در بدن به وجود آید.
 - افزودن کرومات و بی کرومات پتاسیم در شیر:
 عده ای از دامداری ها به جای جوش شیرین، مقداری کرومات و بیکرومات پتاسیم به شیر فاسد و ترش شده اضافه می کنند تا از لخته شدن آن طی فرآیند حرارتی جلوگیری شود.

 تقلب در کره
 - اضافه کردن آب به کره:
 مقدار آب موجود روغن حیوانی حدود صفر در صفر و مقدار آب موجود در کره حدود 20 تا 25 درصد است. عده ای از متقلبین برای بالا بردن وزن کره، مقداری آب یا کازئین و آب به آن می افزایند. به این ترتیب که آب ولرم را با کره مالش می دهند یا آب را با کره در دستگاه های ویژه ای به صورت امولسیون در می آورند. در نتیجه مقدار آب کره از حدود 20 درصد، گاهی تا 40 درصد افزایش می یابد. برای سهولت جذب آب، مقداری کازئین، کازئینات سدیم یا مواد جاذب رطوبت دیگری مانند کلروسدیم به کره اضافه می کنند؛ بنابراین وزن آب و کازئین به وزن کره اضافه می شود و از مقدار چربی آن کاسته می گردد.
 - اضافه کردن چربی های حیوانی یا نباتی (مانند مارگارین) به کره:
 در این حالت نیز چون قیمت روغن ها و چربی ها از کره ارزان تر است، این عمل برای افراد متقلب مقرون به صرفه می باشد.
 - اضافه کردن مواد رنگی به کره:
 گاهی رنگ زرد کره، مطلوب و مورد توجه مصرف کنندگان است. به همین جهت تولید کنندگان کره آن را با مواد رنگی مخلوط می کنند که تعدادی از این مواد رنگی از دسته ی مواد افزودنی مجاز مانند ویتامین های A و B هستند و پاره ای دیگر ممکن است از مواد افزودنی غیر مجاز و خطرناک باشند.
 - افزودن بی کرومات به کره:
 در مواردی برای جلوگیری از بروز نشانه های تندی و ترشی کره، بی کرومات به آن افزوده می شود.

 تقلب در کشک
 برخی از متقلبین برای تهیه ی کشک ، آرد و روغن نباتی و اسانس را با یکدیگر مخلوط نموده و به نام کشک مرغوب به فروش می رسانند.

 تقلب در انواع روغن
 متقلبین، روغن حیوانی را با انواع روغن گیاهی مانند روغن ذرت، روغن سویا، روغن پنبه دانه، روغن آفتابگردان، روغن مغزهای خوردنی مخلوط کرده و به فروش می رسانند و این کار با توجه به اینکه روغن های حیوانی در بسته های استاندارد به بازار عرضه نمی شوند، کار بسیار ساده ای است.
 مورد دیگر تقلب در روغن، مخلوط کردن روغن دنبه و پیه به روغن های حیوانی و حتی روغن های گیاهی است.

 تقلب در عسل
 عسل طبیعی حاصل از زنبور دارای بهای بالایی است و برعکس موادی مانند گلوکز مایع که از کارخانه های نشاسته و گلوتن به دست می آید، به مراتب ارزان تر می باشد که این ماده دارای ویژگی های ظاهری کم و بیش شبیه عسل است. به همین جهت افراد سودجو گلوکز مایع را با مقداری اسانس عسل، موم و رنگ مخلوط کرده و به جای عسل به بازار عرضه می دارند.
 تقلب در عسل ممکن است با اضافه کردن شکر و گلوکز مایع به مقداری عسل طبیعی انجام گیرد.

 نوع دیگر تقلب در عسل به این ترتیب صورت می گیرد که زنبور داران در اطراف لانه ی زنبور، مقداری شکر، شیره ی خرما ، شیره ی انگور یا شیره ی سایر میوه های شیرین را قرار می دهند.



ویتامین E

ویتامینE

مسیرهای فیزیولوژی و بیوشیمیایی

ویتامین E  (  ویتامین ای )عنوانی است که به خانواده توکوفرول‌های با یک حلقه کرومانول و یک زنجیره غیراشباع یا اشباع شده, اطلاق می‌شود. فعالیت حیاتی این گروه متناسب با قدرت آنتی اکسیدانی آن‌ها است که توکوفرول بالاترین میزان فعالیت را دارد. ویتامین E محلول در چربی است و در غشاهای سلولی یافت می‌شود. بیشترین آن در بافت چربی است که غلظت آن در این بافت تقریباً mg 1 به ازاء هر گرم چربی است. فعالیت حیاتی ویتامین E از این نظر که به عنوان کوآنزیم واکنش‌های آنزیمی وارد عمل می‌شود, اختصاصی نیست. به نظر می‌رسد که نقش ویتامین E در خنثی کردن رادیکال‌های آزاد مهمترین فعالیت آن است. ویتامین E برای انجام این عمل, رادیکال‌های آزاد تولید شده به وسیله اکسیدازهای (مثل گزاننتین اکسیداز و اکسیداز وابسته به سیتوکروم P450) یا حاصل از تجزیه آب اکسیژنه را خنثی می‌کند. در این فرایند, حلقه کرومانول به رادیکال آزاد توکوفروکسیل نسبتاً پایدار تبدیل می‌شود که می‌تواند با اکسیژن ترکیب شود و تشکیل کینون بدهد. در غیاب این ویتامین, رادیکال‌های آزاد, اسیدهای چرب چند غیراشباع را اکسیده و پراکسیده می‌کنند که منجر به تخریب غشا, تغییر در متابولیسم لیپوپروتئین و تغییر وضعیت لیپوفوشین یا پیگمان سروئید می‌شوند (گرانول‌های ترکیبی از لیپید اکسید شده و پروتئین).

جذب

ویتامین E در قسمت ابتدایی روده باریک طی فرایندی که به صفرا و آنزیم‌های پانکراتیک نیاز دارد, جذب می‌شود. جذب این ویتامین در کولستاز مزمن و نارسایی پانکراس, مختل می‌شود. انتقال آن از روده توسط شیلومیکرونها و شبیه تری‌گلیسریدهای غذایی است. بنابراین در آبتالیپوپروتئینمی انتقال آن مختل می‌شود.

متابولیسم و دفع

توکوفرول‌ها, اسیدهای چرب چند غیراشباع را در غشاهای سلولی و داخل سلولی از آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کنند. بنابراین, عمل توکوفرول, مکمّل عمل گلوتاتیون پراکسیداز است (یک سلنوآنزیم است) که احیا (برای مثال سم زدایی) پراکسیدها را در سیتوپلاسم تسهیل می‌کند. اکسیداسیون توکوفرول به کینون, فعالیت بیولوژیک ویتامین را از بین می‌برد. کینون و سایر متابولیت‌های اکسید شده در ادرار و مدفوع ظاهر می‌شوند. اسید اسکوربیک ممکن است رادیکال توکوفروکسیل یا توکوفرون‌ها (سایر محصولات اکسیداسیون) را به توکوفرول احیا و ویتامین را بازیابی نماید.

RDA و تداخلات

یک واحد بین‌المللی توکوفرول به صورت یک میلی گرم, dl ـ توکوفریل استات, شکل سنتتیک ویتامین E, تعریف شده است. توانایی این شکل سنتتیک برابر IU/mg 1/1 است. یک IU معادل mg 67/0 توکوفرول غذایی است؛ هرچند که شکل‌های ویتامین E فعالیّت‌های متفاوتی دارند. ویتامین E مورد نیاز با توجه به سن, جنس, بارداری و شیردهی متفاوت است. با دریافت غذاهایی که اسیدهای چرب چند غیراشباع و ویتامین اندکی دارند, نیاز افزایش می‌یابد (مثل روغن ماهی). دوزهای بالای ویتامین E, با سوخت و ساز ویتامین K تداخل دارد و باید در طول درمان‌های ضد انعقادی از مصرف آن خودداری شود. دوز mg/day 400 (توکوفرول, با سوخت و ساز اسید آراشیدونیک تداخل دارد.

جذب ویتامین E در کودکان ضعیف است و مدارکی وجود دارد که کودکان دچار کمبود وزن هنگام تولد و نارس تقریباً به mg 8 توکوفرول در روز نیاز دارند. اکسیداسیون PUFA (توسط پنتان هوای بازدم اندازه گیری می‌شود) در سیگاری‌ها با تجویز مکمّل mg/day 800 این ویتامین کاهش می‌یابد.

منابع غذایی

توکوفرول عموماً در روغن‌های گیاهی و متناسب با اسید لینولئیک موجود در تری‌گلیسرید وجود دارند. بنابراین, منابع خوب ویتامین E روغن‌های پنبه دانه, ذرت, سویا و گلرنگ و منابع نسبتاً خوب شامل سبزی‌های سبز و زرده تخم مرغ و غذاهای تهیه شده از دانه های کامل غلات است.

ارزیابی وضعیت تغذیه ای

برای اندازه گیری ویتامین E پلاسما و سرم از HPLC و روش‌های رنگ سنجی می‌توان استفاده کرد. میزان طبیعی آن mg/dl 2/1-5/0 است. آزمایش همولیز گلبول‌های قرمز به علّت پراکسید, بیشتر از 10% به عنوان شاخص کمبود به کار می‌رود. زیرا این میزان با غلظت mg/dl 4/0 ویتامین همراه است. ویتامین E بسیج شده از کبد با VLDL پیوند می‌شود. بنابراین, سطح سرمی بیماران هیپولیپیدمیک پایین‌تر است. برخی شواهد نشان می‌دهند که نسبت توکوفرول سرم به لیپید تام شاخص بهتری از ویتامین E است. میزان کمتر از mg 8/0 توکوفرول در هر گرم لیپید تام سرم به عنوان کمبود در بزرگسالان و کودکان در نظر گرفته می‌شود.

علائم و نشانه های کمبود و درمان

غشاهای سلولی اندامهای مختلف ممکن است در اثر کمبود ویتامین E تغییر یابند. بنابراین, علائم و نشانه های کمبود آن ممکن است خاص نباشد. علائم و نشانه ها عبارتند از: کم‌خونی همولیتیک, میوپاتی همراه با کراتینوری, ضعف, آتاکسی, اختلال در رفلکس‌ها, فلج چشم, رتینوپاتی و دیسپلازی برونشی ـ ریوی. در کمبود شدید, آسیب بافت عصبی ظاهر شده است, در حالی که در برخی بیماران اختلال در عمل حرکتی ـ روانی دیده می‌شود.

کمبود صرف غذایی نادر است. نوزادان نارس و دچار کمبود وزن هنگام تولد و بیماران مبتلا به کولستاز و سایر سندرم‌های سوء جذب نسبت به کمبود ویتامین E مستعد هستند. وضعیت کمبود ممکن است با دریافت خوراکی g2-2/0 اصلاح شود. در سوء جذب شدید, شاید مسیر پیرا روده ای، مورد نیاز باشد.

استفاده از دوزهای بالا و اثرات آن

دوزهای بالای ویتامین E در نوزادان نارس جهت محافظت در مقابل کم‌خونی همولیتیک, رتینوپاتی و دیسپلازی برونشی ـ ریوی استفاده شده است. دوزهای بالا همچنین در کولستاز مزمن, نارسایی پانکراس, بیماری سلیاک مهار نشده و سایر سندرم‌های سوء جذب, قابل تجویز است. به علاوه در اختلالات متابولیکی نادر مادرزادی که منجر به کم‌خونی همولیتیک می‌شوند نیز پاسخ می‌دهد. از این موارد می‌توان به کمبود گلوکز 6 ـ فسفات دهیدروژناز, تالاسمی ماژور, کمبود گلوتاتیون پروکسیداز و کمبود سنتز گلوتاتیون اشاره کرد.

ویتامین E ظاهراً غشای گلبول قرمز را در بیماران مبتلا به کم‌خونی سلولی داسی شکل پایدار می‌کند. این ویتامین بر خلاف سایر ویتامین‌های محلول در چربی, به طور قابل ملاحظه ای غیرسمّی است. دوز بالا ممکن است با ویتامین K تداخل داشته باشد و منجر به افزایش زمان لخته شدن خون شود. همچنین می‌تواند با سوخت و ساز اسید آراشیدونیک و پروستاگلاندین‌ها تداخل یابد. اختلال در عمل ایمنی, عفونت خون و اختلال در التیام زخم در نوزادانی که با دوزهای بالا درمان می‌شوند, گزارش شده است. به عبارت دیگر, مصرف بیشتر از mg/day 500 به مدت 3 سال ایجاد مسمومیت نکرده است. مطالعات اخیر نشان داده اند که دوزهای mg 500-200 در روز, ذرات LDL را از آسیب اکسیداتیو حفظ می‌کنند. مشخص شده است که LDL اکسید شده, توسط گیرنده کبدی شناسایی نمی‌شود و در پلاسما انباشته شده و به بروز آترواسکلروز کمک می‌کند. ویتامین E ممکن است در بیماری‌های قلبی عروقی، اثر محافظتی داشته باشد.



ویتامین C ( اسید اسکوربیک ) ویتامین ث

ویتامینC

 

ویتامین C به دو شکل, اسید اسکوربیک و اسید دهیدرواسکوربیک موجود است. هرچند که قسمت اعظم آن به صورت اسید اسکوربیک است. اعمال بیوشیمیایی ویتامین C به طور کامل تعریف نشده اند. به نظر می‌رسد که این ویتامین در تعدادی از واکنش‌ها که عمده واکنش‌های اکسیداسیون هستند, شرکت دارد. در نتیجه, در کمبود ویتامین C سنتز کلاژن(اجزای بافت ها) مختل می‌شود. علاوه بر این, ویتامین C در سنتز کارنیتین, تیروزین, هورمون‌های فوق کلیوی و آمین‌های وازواکتیو و در متابولیسم میکروزومی دارو, اعمال لوکوسیت‌ها(گلبولهای سفید خون), متابولیسم فولات و التیام زخم نقش دارد.

جذب

جذب ویتامین C ظاهراً در ناحیه انتهایی روده کوچک, توسط سیستم انتقال فعال وابسته به سدیم انجام می‌شود. مقداری از اسید اسکوربیک توسط انتشار ساده جذب می‌شود. به طور طبیعی 80 نا 90 درصد دریافت غذایی این ویتامین (حداکثر mg/day100) جذب می‌شود. در مقادیر بالا جذب آن کم است.

متابولیسم و دفع 

ویتامین C جذب شده به سهولت و به طور متعادلی در منبع ذخیره بدن قرار گرفته و در سراسر بدن توزیع می‌شود. متوسط منبع ذخیره آن در بزرگسالان بین mg2-2/1 است که در حدود 4-3 درصد در روز استفاده می‌شود. بیشترین مقدار آن در  غدد فوق کلیوی و هیپوفیز و میزان کمتری در مغز, کبد, پانکراس و طحال یافت می‌شود. دریافت روزانه mg 60 ویتامین C منبع ذخیره ای در حدود 5/1 گرم ایجاد می‌کند. ویتامین C اضافی به صورت متابولیت یا اسید اسکوربیک تغییر نیافته در ادرار دفع می‌شود. آستانه کلیوی آن تقریباً mg/dl 5/1 پلاسماست.

RDA و تداخلات

بین ویتامین C, آهن و مس تداخل وجود دارد که از طریق اکسیداسیون ـ احیا یا تنظیم جذب آهن و افزایش دسترسی به آن در روده, بر عمل یکدیگر اثر می‌گذارند. با دریافت همزمان 25 تا 75 میلی گرم ویتامین C جذب آهن غیر هم در رژیم می‌تواند 4 برابر یا بیشتر افزایش یابد. نیاز به ویتامین C در افراد سیگاری 50% بالاتر از غیر سیگاری هاست. استفاده از قرص‌های ضد بارداری, غلظت اسید اسکوربیک پلاسما را کاهش می‌دهد, اما دلیل آن روشن نیست. مطالعات انجام شده، حاکی از آن است که در دوران پیری ممکن است نیاز به ویتامین C افزایش یابد. کار در شرایط گرما و دفع ادراری نیز نیاز به آن را افزایش می‌دهد.

منابع غذایی

حلالیت ویتامین C در آب، بالاست, اما به حالت محلول بسیار ناپایدار است و در اثر حرارت, اکسیداسیون و قلیایی شدن به سرعت تخریب می‌شود. مقدار ویتامین C در میوه ها از جمله مرکبات, گوجه فرنگی و سبزی‌های گوناگون شامل فلفل سبز, کلم و گل کلم و سبزی‌های برگ سبز تیره فراوان است.

ارزیابی وضعیت تغذیه ای

رایج‌ترین روش ارزیابی وضعیت تغذیه ای ویتامین C, اندازه گیری سطح سرمی یا پلاسمایی آن است. سطح سرمی ویتامین C معادل mg/dl 3/0-2/0 نشان دهنده کاهش یا دریافت ناکافی آن است. میزان ویتامین C لولوکوسیت‌ها نشان دهنده ذخایر بدن است, اما اندازه گیری آن دشوار است.

علائم و نشانه های کمبود و درمان آن

کمبود ویتامین C می‌تواند منجر به اسکوربوت شود. این بیماری با نقص در سنتز کلاژن همراه است که با اثر بر فولیکول‌های مو, جمع شدن موها, تاخیر در التیام زخم, نقص در تشکیل دندان و گسستگی مویرگ‌ها همراه است. این عوارض منجر به خونریزی در اطراف فولیکول‌های مو می‌شود و اکیموز (خونریزی در ناحیه وسیعی از پوست) ظاهر می‌شود. اسکوربوت ممکن است با از دست دادن دندان, ژنژیویت و کم‌خونی همراه باشد. علائم دهانی اسکوربوت در افراد بی‌دندان اتفاق نمی‌افتد. به افراد مبتلا به اسکوربوت باید 1 گرم در روز اسید اسکوربیک خوراکی داده شود.

کاربرد دزهای بالا و اثرات آن

تجویز میزان زیادی اسید اسکوربیک در صورت عدم وجود اسکوربوت, اثرات خیلی کمی دارد. با این که اثرات مفید مگادوزهای ویتامین C روی سرماخوردگی و افزایش مقاومت بدن به بیماری‌های مختلف گزارش شده است, امّا این ادعا هنوز پذیرفته نشده است. اسید اسکوربیک در بیشتر افراد, سمیّت کمی دارد و دریافت اضافی آن تحمّل می‌شود.

اثرات مضرّ آن عبارتند از: اسهال, افزایش دفع اسید اوریک, همولیز در بیماران با کمبود گلوکز 6ـ فسفات دهیدروژناز گلبول‌های قرمز و اگزالوز (ایجاد سنگ اگزالات) در بیماران با نارسایی مزمن کلیوی. دوزهای بالا ممکن است در آزمون‌های گلوکز ادرار اختلال ایجاد کند (جواب منفی کاذب با روش گلوکز ـ اکسیداز و جواب مثبت کاذب با معرّف مس). ممکن است نتیجه منفی کاذب در تست‌های تشخیص خون مخفی مدفوع بدهد و با درمان آنتی کوآگولانتی تداخل کند (وارفارین و هپارین).

از مصرف دوزهای بالای ویتامین C در افراد مبتلا به هموکروماتوز یا سایر بیماری‌های ذخیره آهن باید جلوگیری شود. ویتامین C جذب و تجمع آهن را افزایش می‌دهد و روند اکسیداسیون ـ احیا آهن را تسهیل می‌کند که منجر به ایجاد رادیکال‌های آزاد زیان‌آور می‌شود.



ویتامین B6

ویتامینB6

مسیرهای فیزیولوژی و بیوشیمیایی

ویتامین B6 شامل ترکیبات پیریدوکسین, پیریدوکسال و پیریدوکسامین است. این سه شکل در بدن به همدیگر تبدیل می‌شوند. ویتامین B6 به شکل فسفوریله, کوآنزیم تعداد بیشماری از واکنش‌های متابولیسم پروتئین است. این واکنش‌ها شامل ترانس آمیناسیون, دآمیناسیون و دکربوکسیلاسیون هستند. اعمال ویتامین B6 متنوع است و شامل تبدیل گلیسین و سرین به همدیگر, تبدیل هموسیستئین به سیستاتیونین, تشکیل نیاسین و سروتونین از تریپتوفان و تشکیل دلتا ـ آمینولولنیک اسید برای سنتز هِم است. این ویتامین در آنزیم فسفوریلاز که گلیکوژن را به گلوکز 1ـ فسفات تبدیل می‌کند, موجود است.

جذب

بیشتر اشکال فسفوریله ویتامین B6, قبل از جذب توسط فسفاتازهای روده هیدرولیز می‌شوند. این ویتامین توسط یک فرایند غیرقابل اشباع جذب می‌شود. ویتامین B6 ممکن است به شکل پیوند یافته کونژوگه شده با (بتا ـ گلوکوزید) در برخی گیاهان موجود باشد که از نظر بیولوژیکی برای انسان غیرقابل دسترسی است.

متابولیسم و دفع

کبد در تبدیل پیریدوکسین به پیریدوکسال و پیریدوکسال فسفات جهت استفاده سایر بافت ها, نقش عمده ای دارد. در بیماران سیروزی, سطح ویتامین B6 کبدی به طور قابل ملاحظه ای کاهش می‌یابد و توانایی تبدیل پیریدوکسین به پیریدوکسال فسفات مختل می‌شود. اشکال فسفریله شده این ویتامین با آلبومین به طور محکمی پیوند شده و برای بافت‌ها غیرقابل دسترسی است. پیریدوکسال آزاد توسط بافت‌ها برداشت می‌شود. مقادیر کمی از ویتامین B6 در ادرار دفع می‌شود. قسمت اعظم ویتامین B6 مصرف شده به 4 ـ اسید پیریدوکسیک تبدیل و دفع می‌شود. ذخیره این ویتامین در بدن کم است (20 تا 30 میلی گرم) و بدن با یک رژیم فقیر از B6, بعد از 30 روز تخلیه می‌شود.

RDA و تداخلات مواد مغذی

نیاز به ویتامین B6 با افزایش میزان پروتئین رژیم, افزایش می‌یابد. با دریافت متوسط روزانه 100 گرم پروتئین, mg2/2 پیریدوکسین در روز برای بزرگسالان نیاز است. دریافت پایین‌تر پروتئین ممکن است نیاز به ویتامین B6 را به mg/day 5/1 کاهش دهد. زنانی که از قرص‌های خوراکی ضد بارداری استفاده می‌کنند به ویتامین B6 بیشتری نیاز دارند. اما اهمیّت بالینی این اثر ناچیز است. در اثر مصرف طولانی مدت داروهایی مثل ایزونیازید, پنی سیلامین, سیکلوسرین و هیدرالازین ممکن است نیاز به مکمّل ویتامین B6 کاهش و عوارض جانبی عصبی افزایش یابد. از مصرف مکمّل‌های ویتامین B6 در بیماران دریافت کننده لوودوپا برای درمان بیماری پارکینسون, باید جلوگیری شود. زیرا ممکن است با متابولیسم لوودوپا تداخل پیدا کند.

منابع غذایی

ویتامین B6 موجود در غذاها بیشتر به شکل پیریدوکسین, پیریدوکسال فسفات و پیریدوکسامین فسفات است. در فرایندهایی مثل کنسرو کردن گوشت و سبزیجات و آسیاب کردن گندم, ویتامین B6 از دست می‌رود. ماهی, ماکیان و سایر گوشت‌ها و همچنین هویج, نخود فرنگی, سیب زمینی, گوجه فرنگی, کلم بروکسل, منابع خوب این ویتامین هستند.

ارزیابی وضعیت تغذیه ای

وضعیت ویتامین B6 ممکن است با استفاده از چند روش آزمایشگاهی ارزیابی شود. عموماً برای ارزیابی آن, از فعالیت ترانس آمینازهای خون و دفع گزانتورنیک اسید بعد از خوراندن مقداری تریپتوفان استفاده می‌شود. همچنین اندازه گیری پیریدوکسال و پیریدوکسال فسفات پلاسما یا دفع 4 ـ اسید پیریدوکسیک مفید است.

علائم و نشانه های کمبود و درمان آن

کمبود ویتامین B6 به ندرت اتفاق می‌افتد و علائم بالینی و نشانه های بیماری ناشی از کمبود, هنوز به خوبی مشخص نشده اند. رایج‌ترین عوارض بالینی, تغییرات سیستم اعصاب مرکزی و غیرطبیعی بودن الکتروانسفالوگرام است.

در نوزادان تحریک پذیری بالا و حملات صرعی ممکن است اتفاق افتد. در بزرگسالان, علائم زیر احتمالاً بیشتر دیده می‌شوند: اگزما و درماتیت سبوره ای در اطراف گوش, بینی, دهان, ترک لب‌ها, تورّم زبان و زخم گوشه دهان و گاهی ممکن است کم‌خونی هیپوکرومیک میکروسیتیک نیز مشاهده شود. افزایش دفع اسید گزانتورنیک رخ می‌دهد؛ زیرا متابولیسم تریپتوفان در اثر کمبود B6 مختل می‌شود. با توجه به این که کمبود B6 احتمالاً با کمبود یک یا چند ویتامین گروه B همراه است, درمان با مولتی ویتامین B کمپلکس مناسب است. در آمریکا علائم کمبود B6 بیشتر به شکل نِوریت ناشی از درمان با ایزونیازید دیده می‌شود.

استفاده از دوزهای بالا و اثرات آن

سندرم‌های وابسته به ویتامین B6, به درمان با دوز بالا نیاز دارند. پیریدوکسین سمیّت کمی دارد, اما مصرف مکمّل‌های روزانه mg 200 پیریدوکسین بیش از چند ماه با قطع مکمّل ممکن است منجر به وابستگی به مکمّل شوند. یک نوروپاتی حسّی سمّی در افرادی که مدّت طولانی روزانه بیش از mg 500 مصرف می‌کنند, گزارش شده است. ایزونیازید با پیریدوکسال یا پیریدوکسال فسفات ترکیب می‌شود و آن را به شکل غیرفعّال تبدیل می‌کند. مکمّل پیریدوکسین ممکن است جهت جبران این شکل غیرفعّال، ضروری ‌باشد. ویتامین B6 اثرات مفید لوودوپا را در درمان بیماری پارکینسون کاهش می‌دهد.



<      1   2   3   4   5   >>   >




  • Back To Top
  •