یادش بخیر . یکی از خاطره‌انگیزترین اتفاقاتی که هر ساله در زندگی دوران دانش‌آموزی بنده (و شما) رخ می‌داد ، خرید کتاب‌های درسی جدید در شهریورماه بود . و شاید خاطره‌انگیزترین لحظه این اتفاق هم استشمام بوی تازگی کتاب‌ها بود . البته شاید استشمام بوی کتاب‌های کهنه اتفاق خوشایندی نباشد ، اما در این مقاله قصد دارم از دیدگاه علم شیمی ، ترکیبات تشکیل دهنده بوی کتاب‌های نو و کهنه را مورد بررسی قرار دهم .

کتاب‌های نو و کهنه چند صد نوع ازترکیبات آلی فرّار (VOCs)را از خود منتشر می‌کنند . برخی از این ترکیبات بر اثر فاسد شدن کاغذ ساطع می‌شوند ؛ اما بقیه به نوع کاغذ ، چسب  و جوهر چاپ مورد استفاده در ساخت کتاب بستگی دارند . 

بوی کتاب‌های نو معمولاً به مجموعه‌ای از مواد شیمیایی نشأت گرفته از چسب‌ها و رنگ‌ها مربوط است . مثل حلّال‌ها و ترکیبات چسبناک از رده‌ی کوپلیمرها ( مثل وینیل استات اتیلن ) که منشأ بعضی از VOCهاست .  اما بوی کتاب‌های کهنه از حضور موادی نشأت می‌گیرد که بر اثر تجزیه سلولز و لیگنین موجود در کاغذ تولید شده‌اند . بعضی از این ترکیبات را در شکل زیر می‌بینید .

پراکنده شدن این ترکیبات همچنین می‌تواند به عنوان شاخصی برای بررسی وضعیت و میزان فساد کتاب‌ها مورد استفاده قرار گیرد . مثلاً از روی میزان فورفورال موجود در کاغذ می‌توان به سن و نوع ترکیبات سازنده کاغذ آن پی برد .

منبع: شیمی دانشی برای همه روزگاران