زندگی با طعم شیرین‌کننده‌های مصنوعی امروزه برخی مردم از مواد شیرین‌کننده به عنوان جایگزین شکر استفاده می‌کنند و گفته می‌شود حتی افراد دیابتی هم می‌توانند براحتی از آن استفاده کنند. استفاده از شیرین‌کننده‌هایی که به طور مصنوعی ساخته می‌شوند، می‌تواند خطر چاقی و اضافه وزن و نیز ابتلا به دیابت را کاهش دهد، ولی باید توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد این مواد هم می‌تواند مضر باشد. پس بهتر است با این نوع شیرین‌کننده‌ها آشنا شوید تا به اندازه مناسب از آنها استفاده کنید.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی موادی هستند که به جای شکر از آنها استفاده می‌شود و به خاطر درصد شیرینی بالایی که دارند به میزان کمتری برای شیرین کردن مواد از آنها استفاده می‌شود و نیز کالری بالای شکر را هم ندارند و کالری کمتری به بدن می‌رسانند. از این‌رو در کاهش وزن و کنترل وضعیت بیماران دیابتی نقش بسزایی دارند. به طور کلی این مواد شیرین‌کننده در نوشابه‌ها، غذاهای کنسروی، دسرها، ماست، قرص‌های شیرین‌کننده کاربرد دارند و از انواع شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توان به ساخارین، آسپارتام، سوکرالوز، آسه سولفام و نئوتام اشاره کرد.
ساخارین: ساخارین یکی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی به حساب می‌آید که 200 تا 700 برابر شیرین‌تر از شکر است. از این ماده در پخت و پز انواع مربا، آدامس، آبنبات، دسرها، نوشیدنی‌ها و نیز در محصولات آرایشی، ویتامین‌ها و داروسازی استفاده می‌شود. این ماده کالری ندارد، قند خون را افزایش نمی‌دهد، ولی پس از مصرف طعم تلخی در دهان به جا می‌گذارد.
سال‌ها پیش آزمایشی که روی موش‌های نر انجام شد، ساخارین را یکی از متهمان ابتلای آنها به سرطان مثانه برشمرد، چون ساخارین در آن زمان تنها ماده شیرین‌کننده مصنوعی بود، بنابراین روی محصولات حاوی این ماده نوشته شد ساخارین مضر است و با روی کار آمدن شیرین‌کننده‌های دیگر، مواد حاوی ساخارین خریداری نداشت.
ولی پس از سال‌ها آزمایش‌ها نشان داد به خاطر درصد مصرف بالای ساخارین در موش‌ها، امکان تولید سرطان در آنها افزایش می‌یابد و چنین مقداری در انسان مصرف نمی‌شود، بنابراین برای انسان‌ها کاملا بی‌خطر است. پس از آن هشدار روی محصولات حاوی ساخارین برداشته شد. در حال حاضر ساخارین از بی‌خطرترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی به شمار می‌رود.
آسپارتام، متهم ردیف اول: آسپارتام از جنجال برانگیزترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی است که تاکنون کشف شده است.
دانشمندان این ماده را سال 1965 به دست آوردند و وزارت غذا و داروی آمریکا حدود 26 سال بعد آن را برای استفاده در شیرین‌کننده‌های رومیزی، آدامس، غلات صبحانه، ژلاتین، نوشیدنی‌ها، آبنبات و پخت و پز تایید کرد. آسپارتام 200 برابر از شکر شیرین‌تر است و برخلاف ساخارین، بعد از مصرف طعم تلخ در دهان باقی نمی‌گذارد. این ماده مقداری کالری دارد، ولی چون میزان کمی از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، دریافت کالری از آن قابل توجه نیست.
آسپارتام در محلول‌ها قابل حل است، در سراسر بدن پراکنده می‌شود و در بافت‌های بدن رسوب می‌کند و برخلاف ساخارین در بدن هضم نمی‌شود. این ماده شیرین‌کننده گاهی با عوارضی همراه است که ممکن است به آهستگی یا بسرعت ایجاد شود یا ممکن است واکنش‌های حادی را در افراد ایجاد کند.
برخی تحقیقات حاکی از آن است که مصرف مقدار بالای آسپارتام می‌تواند خطر ابتلا به سرطان خون و تومورهای مغزی را افزایش دهد، ولی مطالعات گسترده‌ای که در این زمینه صورت گرفت، این ادعا را رد و مصرف آن را بی‌خطر اعلام کرد. اما با تمام اتهاماتی که به آسپارتام وارد می‌شود، وزارت غذا و داروی آمریکا (FDA) معتقد است این شیرین‌کننده بی‌خطر است و وجود آن در مواد غذایی خطری برای مصرف‌کنندگان به دنبال ندارد و بسیاری از عوارض آن را تکذیب می‌کنند.
سوکرالوز: سوکرالوز تنها ماده شیرین‌کننده‌ای است که از شکر واقعی گرفته شده و سال 1998 مورد تأیید قرار گرفته است. این ماده حدود 600بار از شکر شیرین‌تر است و طعمی مشابه شکر دارد و در انواع غذاها و نوشیدنی‌ها بخوبی حل می‌شود. ولی برخلاف شکر باعث پوسیدگی دندان‌ها نمی‌شود. این شیرین‌کننده در صورتی که به صورت تنها در ماده غذایی استفاده شود، کالری نخواهد داشت. به طورکلی سوکرالوز در مواد پخته شده بیشتر کاربرد دارد و یکی از پرطرفدارترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی به شمار می‌رود. این ماده از لحاظ ایجاد توده‌های سرطانی یا ایجاد مشکل در سیستم باروری و عصبی مشکلی برای انسان ایجاد نمی‌کند و مقدار مجاز آن برای انسان روزانه 5 میلی‌گرم تعیین شده است.
آسه سولفام: این شیرین‌کننده مصنوعی همانند آسپارتام است و سال 1988 مورد تأیید قرار گرفته است. این ماده که در محصولاتی چون آدامس و انواع نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد 200برابر از شکر شیرین‌تر است و به طور کلی برای بهبود طعم مواد غذایی و حفظ شیرینی غذاها کاربرد دارد. آسه سولفام در حیوانات باعث بروز تومورهای سرطانی بدخیم و کاهش قند خون می‌شود، ولی در انسان مشکلات خاصی ایجاد نمی‌کند، هر چند مصرف زیاد آن ممکن است شما را با افسردگی، تهوع و گیجی مواجه کند. اما متأسفانه آزمایش خاصی در این زمینه صورت نگرفته است.
نئوتام: این ماده شیرین‌کننده مشابه آسپارتام است و سال 2002 مورد تأیید قرار گرفت. از این شیرین‌کننده در بیشتر مواد غذایی جز گوشت قرمز و مرغ استفاده می‌شود. نئوتام درصد شیرینی بالاتری دارد و حدود 7 تا 13 هزار برابر شیرین‌تر از شکر است. این ماده کیفیت طعم مواد غذایی را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد. تحقیقات صورت گرفته روی نئوتام هیچ عارضه مشخصی را با مصرف این ماده در انسان شناسایی نکرده است و به اعتقاد پزشکان این نوع شیرین‌کننده مشکل خاصی را هم ایجاد نمی‌کند.
افرادی که مجاز به مصرف هستند
مواد شیرین‌کننده مصنوعی به دلیل کالری کم و شیرینی بالایشان، به مقدار کمتری مورد استفاده قرار می‌گیرند و در واقع گزینه مناسبی برای افراد دیابتی محسوب می‌شوند.
اگر شما فردی دیابتی هستید باید به ترکیبات محصولی که می‌خرید، توجه کنید و در صورت وجود بیش از یک ماده شیرین‌کننده در مواد غذایی مختلف از مصرف آنها خودداری کنید. پزشکان مصرف این مواد را در دوران بارداری توصیه نمی‌کنند، چرا که هم خطر بروز توده‌های سرطانی را افزایش می‌دهد و هم خطر زایمان زودرس را بالا می‌برد. در هر صورت باید با پزشک درباره میزان مصرف مشورت کنید.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی ارتباطی با چاقی ندارند
یکی از ادعاهایی که درباره شیرین‌کننده‌های مصنوعی مطرح است، بروز اضافه وزن با مصرف این مواد است. عده‌ای بر این باورند که کم کالری بودن شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث ولع بیشتر فرد برای خوردن می‌شود، به حدی که باعث اضافه وزن و چاقی می‌شود. از طرفی دیگر برخی تحقیقات نشان می‌دهد مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی که کم کالری‌تر هستند، می‌تواند عادت غذایی ما را تغییر دهد تا به این ترتیب، تمایل کمتری به‌مصرف غذاهای شیرین‌کننده داشته باشیم. ولی به طور کلی هیچ استدلال دقیقی مبنی بر تأثیر مستقیم این مواد شیرین‌کننده روی بالا رفتن وزن افراد وجود ندارد و بهترین روش این است که مراقب تغذیه خودتان باشید.
